Een korte geschiedenis van de vrijmetselarij in Zeeland, per regio
Walcheren
In 1758 werd de eerste vrijmetselaarsloge op Walcheren opgericht, ‘la Philantrope’ te Middelburg. Deze loge, ook wel de Franse Loge genoemd, kende als voertaal het Frans en had voornamelijk leden uit de bovenlaag van de maatschappij, de “regentenklasse”. De middenklasse werd niet toegelaten bij ‘La Philantrope’.
Uit onvrede met deze situatie besloot een tiental vrijmetselaars een nieuwe Middelburgse loge op te richten: ‘La Compagnie Durable’, welke toegankelijk was voor alle lagen van de bevolking. Loge ‘La Compagnie Durable’ werd geïnstalleerd op 28 augustus 1770 en bestaat nog steeds vandaag de dag als de oudste loge van Zeeland. Loge ‘La Philantrope’ kreeg in de loop van de 19e eeuw te maken met een teruglopend ledenaantal en moest in 1850 de lichten doven.
Op 3 februari 1769 werd in Vlissingen loge ‘de Zon’ geïnstalleerd. Deze loge werkte onder een Engelse constitutiebrief, iets wat in die tijd meer voorkwam in havensteden. Op 21 december 1792 werd in Vlissingen loge ‘L ‘Astre de l’Orient’ geïnstalleerd, vermoedelijk als voortzetting van ‘de Zon’ maar dan met een Nederlandse constitutiebrief; de logezegels van beide loges bijvoorbeeld zijn vrijwel identiek. De resterende Engelstalige broeders van ‘de Zon’ werkten verder in Rotterdam en werden in 1813 door de Engelse Orde geschrapt. Loge ‘L’Astre de l’Orient is nog steeds actief.
Op 20 april 1789 werd de constitutiebrief afgegeven van loge ‘L’Enfant de la Vertu’ te Veere. Deze loge werd op 17 februari 1837 weer ontbonden, als gevolg van teruglopend ledenaantal en een slechte financiële situatie.
Op 11 januari 2020 tenslotte is de jongste loge van Zeeland geïnstalleerd in Vlissingen, loge ‘Terra Maris’. Dit is een gemengde loge, toegankelijk voor mannen en vrouwen.
Zeeuws-Vlaanderen
De eerste activiteiten in het kader van de vrijmetselarij in Zeeland vonden plaats in 1749 in Sluis, toen aldaar een ambulante (militaire) loge actief was die bij een legeronderdeel hoorde; Sluis was in die tijd een belangrijke vestingstad.
In 1763 werd in Lillo (B) een loge opgericht met de naam ‘de Eendracht’, welke geïnstalleerd werd op 27 juni 1764 en later ook in Hulst was gevestigd. Op 10 december 1767 werd verzocht aan de Orde om de naam van deze loge te mogen wijzigen in ‘L’Harmonie’. De loge werd op 25 mei 1788 vervallen verklaard. Vrijwel tegelijkertijd – in 1787 – werd in Hulst echter een nieuwe loge opgericht, loge ‘De Phoenix’. Van deze loge is weinig bekend, en in 1804 wordt de loge weer geschrapt uit het register. Mogelijk was ‘De Phoenix’ een voortzetting van ‘L’Harmonie’ onder een nieuwe naam.
In Sluis werd na het vertrek van een daar verblijvende ambulante (militaire) loge, een nieuwe loge opgericht, loge ‘L’Amitie sans Fin’. Deze eerste loge onder deze naam werd geïnstalleerd op 24 juni 1784, maar leidde een wat kwijnend bestaan door financiële problemen en ging in 1818 officieel in ruste.
In 1868 namen enkele broeders het initiatief om de loge heropenen, en op 26 september 1869 werd in Sluis voor de tweede maal een loge onder de naam ‘L’Amitie sans Fin’ geïnstalleerd. In 1875 werd besloten deze loge te verplaatsen naar Terneuzen. Op 16 oktober 1909 werd de constitutiebrief weer teruggezonden naar de Orde en de loge ontbonden, het aantal leden was om onbekende redenen drastisch gedaald.
In 1965 nam een groep Vrijmetselaars in Zeeuws-Vlaanderen het initiatief om loge ‘L’Amitie Sans Fin’ opnieuw op te richten. Op 30 september van dat jaar werd voor de derde maal een – nog steeds bestaande – loge onder de naam ‘L’Amitie sans Fin’ geïnstalleerd in Terneuzen.
Op 20 oktober 2002 is de eerste gemengde loge van Zeeland geinstalleerd in Terneuzen, loge ‘Emergo’.
Schouwen-Duiveland
De geschiedenis van de vrijmetselarij op Schouwen-Duiveland is relatief eenvoudig: op 12 juni 1800 werd in Zierikzee loge ‘De Ster in ‘t Oosten’ geïnstalleerd, en deze bestaat nog steeds vandaag de dag.
Bevelanden
De eerste loge in Goes was ‘De Opgaande Ster’, geïnstalleerd op 28 oktober 1801. Deze loge heeft echter maar kort bestaan: 12 mei 1823 werd de constitutiebrief al teruggezonden naar de Orde, er waren nauwelijks actieve leden meer.
Op 15 december 1860 werd de loge in Goes heropend, onder dezelfde naam. Deze tweede loge onder de naam ‘De Opgaande Ster’ werd op 21 juni 1899 weer opgeheven, vanwege een teruglopend ledenaantal en financiële problemen.
De oprichting van de derde loge onder de naam ‘De Opgaande Ster’ vond bijna een eeuw later plaats op 22 oktober 1983, toen er wederom een loge onder deze naam werd geïnstalleerd in Goes. De loge floreerde zodanig dat er op 13 september 2003 een tweede loge in Goes werd geïnstalleerd, loge ‘Scaldis’. ‘De Opgaande Ster’ heeft echter voor de derde maal de lichten gedoofd in 2016, loge ‘Scaldis’ is nog steeds actief.
Tholen
In Tholen werd op 22 december 1807 loge ‘De Zeeuwsche Harmonie’ geïnstalleerd. Deze loge heeft niet lang bestaan, in 1843 was de laatste vermelding in het register van de Orde.
